Báo cáo tài chính là “bức tranh toàn cảnh” phản ánh tình hình tài sản, nguồn vốn, doanh thu và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp trong một kỳ kế toán. Bộ báo cáo tài chính thường bao gồm:
- Bảng cân đối kế toán
- Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
- Báo cáo lưu chuyển tiền tệ
- Thuyết minh báo cáo tài chính
Bốn thành phần cốt lõi giúp nhà quản lý, nhà đầu tư và cơ quan thuế đánh giá chính xác “sức khỏe” tài chính của doanh nghiệp. Trong bối cảnh năm 2025, khi yêu cầu minh bạch và chuẩn hóa dữ liệu ngày càng cao, việc lập và phân tích báo cáo tài chính đúng chuẩn không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là nền tảng giúp doanh nghiệp phát triển bền vững và gia tăng niềm tin với đối tác, nhà đầu tư.
Báo cáo tài chính là gì?
Báo cáo tài chính là hệ thống các bảng biểu kế toán tổng hợp, phản ánh toàn diện tình hình tài sản, nguồn vốn, kết quả hoạt động kinh doanh và dòng tiền của doanh nghiệp trong một kỳ kế toán nhất định. Tất cả doanh nghiệp trực thuộc các ngành, thành phần kinh tế đều phải lập và trình bày báo cáo tài chính năm. Tuy nhiên, các doanh nghiệp có các đơn vị kinh tế trực thuộc, thì bên cạnh việc lập báo cáo tài chính năm sẽ phải làm báo cáo tài chính tổng hợp vào cuối kỳ kế toán. Đây là căn cứ quan trọng để đánh giá “sức khỏe tài chính” và hiệu quả quản lý, điều hành của doanh nghiệp.
Theo quy định của Bộ Tài chính Việt Nam, một bộ báo cáo tài chính đầy đủ bao gồm 04 phần chính:
- Bảng cân đối kế toán (B01-DN): Phản ánh toàn bộ tài sản và nguồn hình thành tài sản của doanh nghiệp tại thời điểm lập báo cáo.
- Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh (B02-DN): Thể hiện doanh thu, chi phí và lợi nhuận trong kỳ.
- Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (B03-DN): Ghi nhận các luồng tiền vào và ra từ hoạt động kinh doanh, đầu tư và tài chính.
- Thuyết minh báo cáo tài chính (B09-DN): Cung cấp chi tiết, giải thích và chính sách kế toán được áp dụng.
Mục đích của báo cáo tài chính
Theo Điều 97 Thông tư 200/2014/TT-BTC quy định về mục đích của báo cáo tài chính như sau:
“Báo cáo tài chính dùng để cung cấp thông tin về tình hình tài chính, tình hình kinh doanh và các luồng tiền của một doanh nghiệp, đáp ứng yêu cầu quản lý của chủ doanh nghiệp, cơ quan Nhà nước và nhu cầu hữu ích của những người sử dụng trong việc đưa ra các quyết định kinh tế.”
Nguồn: Thư viện pháp luật
Báo cáo tài chính phải đảm bảo cung cấp những thông tin của một doanh nghiệp về:
- Tài sản
- Nợ phải trả
- Vốn chủ sở hữu
- Doanh thu , thu nhập khác, chi phí sản xuất kinh doanh và chi phí khác
- Lãi, lỗ và phân chia kết quả kinh doanh
- Các luồng tiền
Đối tượng sử dụng báo cáo tài chính
Báo cáo tài chính không chỉ phục vụ cho nội bộ doanh nghiệp mà còn là nguồn thông tin quan trọng đối với nhiều bên liên quan khác nhau. Mỗi đối tượng có mục tiêu và cách khai thác thông tin tài chính riêng, cụ thể như sau:
Bảng: Các đối tượng sử dụng báo cáo tài chính và mục đích sử dụng.
| Đối tượng | Mục đích |
| Chủ doanh nghiệp, Ban lãnh đạo và | Theo dõi tình hình tài chính, hiệu quả hoạt động từ đó đề ra các chiến lược phát triển đồng thời tối ưu hóa kinh doanh. |
| Nhà đầu tư, cổ đông | Đánh giá khả năng sinh lời, tiềm năng phát triển cũng như mực độ rủi ro trước khi rót vốn. |
| Cơ quan thuế | Kiểm tra tính tuân thủ, nghĩa vụ thuế và minh bạch tài chính |
| Ngân hàng, tổ chức tín dụng | Phân tích năng lực tài chính và khả năng trả nợ khi doanh nghiệp vay vốn |
| Đối tác, nhà cung cấp | Xác định độ tin cậy, khả năng thanh toán và uy tín của doanh nghiệp. |
Tóm lại, báo cáo tài chính là công cụ minh bạch thông tin, giúp tất cả các bên liên quan hiểu rõ tình hình tài chính của doanh nghiệp để đưa ra quyết định phù hợp, góp phần xây dựng niềm tin và uy tín thương hiệu trên thị trường.
Vai trò của báo cáo tài chính
Một số vai trò quan trọng của báo cáo tài chính, cụ thể như sau:
- Cung cấp thông tin trung thực, toàn diện về tình hình tài chính: Báo cáo tài chính phản ánh toàn bộ tài sản, nợ phải trả, vốn chủ sở hữu, doanh thu, chi phí và lợi nhuận trong kỳ. Đây là nguồn dữ liệu chính thống và đáng tin cậy, giúp ban lãnh đạo, nhà đầu tư hay cơ quan quản lý nắm bắt được “sức khỏe tài chính” của doanh nghiệp tại một thời điểm nhất định.
- Là cơ sở để ra quyết định quản trị và đầu tư: Thông qua phân tích các chỉ số tài chính, doanh nghiệp có thể đánh giá hiệu quả hoạt động, xác định nguyên nhân tăng giảm lợi nhuận, từ đó đưa ra quyết định chiến lược như mở rộng đầu tư, cắt giảm chi phí hoặc tái cấu trúc nguồn vốn. Đối với nhà đầu tư, báo cáo tài chính là căn cứ để so sánh, lựa chọn doanh nghiệp tiềm năng và hạn chế rủi ro khi rót vốn.
- Đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ pháp luật: Mọi doanh nghiệp đều có nghĩa vụ lập và nộp báo cáo tài chính đúng quy định. Việc thực hiện nghiêm túc không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ quy định của cơ quan thuế, Bộ Tài chính, mà còn thể hiện tính minh bạch, chuyên nghiệp và uy tín trên thị trường – yếu tố quan trọng trong hợp tác và thu hút đầu tư.
- Công cụ đánh giá hiệu quả sử dụng vốn và năng lực tài chính: Các chỉ tiêu trong báo cáo tài chính như vòng quay vốn, khả năng thanh toán, tỷ suất lợi nhuận giúp doanh nghiệp đo lường hiệu quả sử dụng nguồn lực. Từ đó, ban lãnh đạo có thể điều chỉnh chiến lược tài chính, tối ưu chi phí và cải thiện lợi nhuận trong các kỳ tiếp theo.
- Tăng cường niềm tin với đối tác, nhà đầu tư và tổ chức tín dụng: Một bộ báo cáo tài chính minh bạch, chính xác giúp doanh nghiệp khẳng định năng lực tài chính và uy tín, tạo điều kiện thuận lợi trong việc huy động vốn, ký kết hợp đồng hoặc hợp tác dài hạn với các bên liên quan. Đây chính là “tấm vé niềm tin” trong môi trường kinh doanh hiện đại.
Báo cáo tài chính không chỉ đơn thuần là thủ tục kế toán mà là công cụ chiến lược, giúp doanh nghiệp đánh giá, điều hành và phát triển bền vững.
Báo cáo tài chính bao gồm những gì?
Để hiểu rõ hơn báo cáo tài chính bao gồm những gì, doanh nghiệp cần nắm được cấu trúc và nội dung của từng loại báo cáo trong bộ báo cáo tài chính theo quy định hiện hành. Mỗi loại báo cáo có mục đích, phạm vi phản ánh và biểu mẫu riêng, giúp trình bày toàn diện tình hình tài chính và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Dưới đây là tổng hợp các loại báo cáo tài chính cơ bản và vai trò của từng loại:
Bảng: Cấu trúc và chức năng của từng loại báo cáo tài chính trong doanh nghiệp.
| Loại báo cáo | Mục đích chính | Nội dung phản ánh |
| Bảng cân đối kế toán | Thể hiện tài sản và nguồn vốn | Tài sản ngắn hạn, dài hạn, nợ phải trả, vốn chủ sở hữu. |
| Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh | Phản ánh lợi nhuận trong kỳ | Doanh thu, chi phí, lãi hoặc lỗ. |
| Báo cáo lưu chuyển tiền tệ | Theo dõi dòng tiền vào hoặc ra | Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh, đầu tư, tài chính. |
| Thuyết minh báo cáo tài chính | Giải thích chi tiết các chỉ tiêu | Chính sách kế toán, thay đổi, chi tiết khoản mục. |
Từ bảng trên có thể thấy, mỗi loại báo cáo tài chính đều đảm nhiệm một vai trò riêng nhưng lại liên kết chặt chẽ với nhau, tạo nên bức tranh toàn diện về tình hình tài chính và kết quả hoạt động của doanh nghiệp. Trong đó, bảng cân đối kế toán được xem là nền tảng quan trọng nhất, phản ánh toàn bộ tài sản, nợ phải trả và vốn chủ sở hữu tại một thời điểm nhất định giúp doanh nghiệp nhận diện rõ “sức khỏe tài chính” của mình trước khi phân tích các báo cáo khác.
Bảng cân đối kế toán
Bảng cân đối kế toán là một trong những phần quan trọng nhất của báo cáo tài chính, phản ánh toàn bộ tài sản, nợ phải trả và vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp tại một thời điểm nhất định, thường là cuối tháng, cuối quý hoặc cuối năm tài chính. Báo cáo này cung cấp bức tranh tổng quan và chi tiết về tình hình tài chính, bao gồm tài sản hiện có, các khoản đầu tư, khoản phải thu, nghĩa vụ nợ, vốn góp của chủ sở hữu, lợi nhuận chưa phân phối và các quỹ doanh nghiệp. Nhờ đó, nhà quản lý và nhà đầu tư có thể đánh giá khả năng thanh toán, cơ cấu vốn và mức độ ổn định tài chính của doanh nghiệp.
Bảng: Cấu trúc bảng cân đối kế toán và các thành phần chính.
| Khoản mục | Thành phần chi tiết |
| Tài sản | Tiền và các khoản tương đương tiền
Tài sản cố định, hàng tồn kho Các khoản phải thu, các khoản đầu tư tài chính Bất động sản đầu tư Chi phí xây dựng cơ bản dở dang Các tài sản khác. |
| Nợ phải trả | Nợ phải trả cho người bán, tiền lương người lao động
Người mua trả tiền trước, khoản cần trả nội bộ về vốn kinh doanh Khoản phải nộp Nhà nước Quỹ khen thưởng, phúc lợi, các khoản dự phòng phải trả Các khoản phải trả khác |
| Nguồn vốn (Vốn chủ sở hữu) | Vốn góp của chủ sở hữu
Nguồn kinh phí và các loại quỹ khác |
Từ cấu trúc trên có thể thấy, bảng cân đối kế toán giúp doanh nghiệp nhìn rõ quy mô tài sản, cơ cấu nguồn vốn và mức độ an toàn tài chính tại một thời điểm cụ thể. Tuy nhiên, để đánh giá doanh nghiệp đang hoạt động hiệu quả đến đâu, tạo ra bao nhiêu lợi nhuận hay đang đối mặt với rủi ro nào, doanh nghiệp cần xem xét thêm báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Phần tiếp theo trong bộ báo cáo tài chính, phản ánh chi tiết doanh thu, chi phí và lợi nhuận trong kỳ kế toán.
Bảng báo cáo hoạt động kinh doanh
Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh là phần quan trọng trong bộ báo cáo tài chính, phản ánh toàn bộ doanh thu, chi phí và lợi nhuận của doanh nghiệp trong một kỳ kế toán nhất định. Báo cáo này giúp nhà quản lý và nhà đầu tư đánh giá hiệu quả vận hành, khả năng sinh lời cũng như tiềm năng tăng trưởng của doanh nghiệp. Cụ thể, nội dung chính của báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh bao gồm:
- Doanh thu hoặc doanh thu thuần từ việc kinh doanh bán hàng và cung cấp dịch vụ
- Lợi nhuận hoặc lợi nhuận gộp về kinh doanh bán hàng và cung cấp dịch vụ
- Lợi nhuận thuần từ các hợp đồng kinh doanh
- Chi phí tài chính, chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp
- Giá vốn hàng hóa kinh doanh
- Tổng lợi nhuận kế toán trước thuế
- Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp
- Lợi nhuận sau thuế thu nhập doanh nghiệp
Từ báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, doanh nghiệp có thể xác định được hiệu quả sinh lời trong kỳ, nhưng để hiểu rõ dòng tiền thực sự đang vận hành như thế nào, cần xem xét thêm báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Báo cáo này cho thấy dòng tiền vào – ra từ ba hoạt động chính: kinh doanh, đầu tư và tài chính, giúp doanh nghiệp đánh giá khả năng tạo ra tiền mặt, duy trì thanh khoản và cân đối nguồn vốn trong từng giai đoạn.
Báo cáo lưu chuyển tiền tệ
Báo cáo lưu chuyển tiền tệ giúp phản ánh toàn bộ quá trình thu – chi tiền mặt trong kỳ, cho thấy doanh nghiệp kiếm tiền từ đâu và sử dụng tiền vào việc gì. Dưới đây là các thành phần chính trong báo cáo lưu chuyển tiền tệ mà doanh nghiệp cần lưu ý:
Bảng: Chi tiết thành phần trong Báo cáo lưu chuyển tiền tệ.
| Nhóm hoạt động | Nội dung |
| Lưu chuyển tiền tệ từ hoạt động kinh doanh | Tiền thu từ bán hàng, cung cấp dịch vụ và doanh thu khác.
Tiền chi trả cho người cung cấp hàng hóa, dịch vụ. Tiền chi trả cho người lao động. Tiền nộp thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế và các khoản khác cho Nhà nước. Tiền thu, chi khác liên quan đến hoạt động kinh doanh. |
| Lưu chuyển tiền tệ từ hoạt động đầu tư | Tiền chi mua sắm, xây dựng tài sản cố định hoặc các khoản đầu tư dài hạn.
Tiền thu từ thanh lý, nhượng bán tài sản cố định, đầu tư tài chính. Tiền cho vay, thu hồi các khoản cho vay hoặc góp vốn vào đơn vị khác. Cổ tức, lợi nhuận nhận được từ hoạt động đầu tư. |
| Lưu chuyển tiền tệ từ hoạt động tài chính | Tiền thu từ phát hành cổ phiếu, nhận vốn góp của chủ sở hữu.
Tiền vay nhận được từ ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng. Tiền chi trả nợ gốc vay, cổ tức, lợi nhuận cho chủ sở hữu. Các khoản thu, chi khác liên quan đến hoạt động tài chính. |
Qua báo cáo lưu chuyển tiền tệ, doanh nghiệp có thể nhìn thấy bức tranh toàn cảnh về dòng tiền, đánh giá được khả năng tạo tiền thực tế, cũng như mức độ bền vững của hoạt động tài chính trong từng giai đoạn. Tuy nhiên, để hiểu sâu hơn về nguyên nhân của những biến động tài chính, doanh nghiệp cần xem thêm Thuyết minh báo cáo tài chính sẽ cung cấp chi tiết, giải thích và phân tích cụ thể các chỉ tiêu đã trình bày trong 03 báo cáo chính đã nêu, giúp người đọc hiểu rõ bản chất và tính minh bạch của tình hình tài chính doanh nghiệp.
Thuyết minh báo cáo tài chính
Thuyết minh báo cáo tài chính sẽ làm rõ hơn về các con số và thông tin đã nêu. Đây là phần giúp người đọc hiểu sâu bản chất từng chỉ tiêu tài chính, cũng như giải thích nguyên nhân biến động, chính sách kế toán áp dụng và các yếu tố ảnh hưởng đến tình hình tài chính của doanh nghiệp. Dưới đây là nội dung chi tiết của Thuyết minh báo cáo tài chính.
Bảng: Nội dung chi tiết trong Thuyết minh báo cáo tài chính.
| Nội dung | Mô tả chi tiết |
| Thông tin chung về doanh nghiệp | Tên, địa chỉ, loại hình doanh nghiệp, lĩnh vực hoạt động.
Cơ cấu tổ chức và quy mô sản xuất, kinh doanh. Kỳ kế toán, đơn vị tiền tệ sử dụng trong báo cáo. |
| Chuẩn mực và chế độ kế toán áp dụng | Các chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) hoặc IFRS được áp dụng.
Phương pháp ghi nhận doanh thu, chi phí, khấu hao, dự phòng, tỷ giá… Nguyên tắc hợp nhất báo cáo tài chính (nếu có công ty con, công ty liên kết). |
| Giải thích chi tiết các chỉ tiêu trên báo cáo tài chính | Diễn giải các khoản mục trong Bảng cân đối kế toán, Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ.
Nêu rõ nguyên nhân biến động, so sánh với kỳ trước. |
| Thông tin bổ sung khác | Các cam kết, nghĩa vụ tài chính, khoản nợ tiềm tàng, hợp đồng dài hạn.
Thông tin về giao dịch với bên liên quan, chính sách lương thưởng, phúc lợi nhân viên. Sự kiện phát sinh sau ngày lập báo cáo có thể ảnh hưởng đến tình hình tài chính. |
| Các chỉ tiêu ngoài bảng cân đối kế toán (nếu có) | Các khoản tài sản thuê hoạt động, cam kết bảo lãnh, hoặc dự án đầu tư dài hạn chưa ghi nhận vào báo cáo chính. |
Thuyết minh báo cáo tài chính đóng vai trò như “bản giải mã chi tiết” của toàn bộ hệ thống báo cáo, giúp người đọc không chỉ thấy con số, mà còn hiểu rõ bản chất, nguyên nhân và bối cảnh đằng sau mỗi chỉ tiêu. Đây cũng là phần thể hiện mức độ minh bạch và tuân thủ chuẩn mực kế toán của doanh nghiệp.
Phân tích báo cáo tài chính
Để phân tích báo cáo tài chính một cách hiệu quả, doanh nghiệp cần xác định rõ những chỉ tiêu trọng yếu phản ánh sức khỏe tài chính và hiệu quả hoạt động kinh doanh. Việc theo dõi các chỉ tiêu này không chỉ giúp nhận diện sớm rủi ro mà còn hỗ trợ ra quyết định đầu tư, điều hành và hoạch định chiến lược tài chính chính xác hơn. Dưới đây là các chỉ tiêu quan trọng cần theo dõi khi phân tích báo cáo tài chính:
Các chỉ tiêu cần theo dõi trong báo cáo tài chính
Để đánh giá toàn diện tình hình tài chính và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, nhà quản lý cần chú ý đến một số chỉ tiêu tài chính quan trọng sau:
- Khả năng thanh toán: Phản ánh năng lực của doanh nghiệp trong việc đáp ứng các nghĩa vụ tài chính ngắn hạn. Chỉ tiêu này giúp xác định doanh nghiệp có đủ nguồn lực để chi trả nợ và duy trì hoạt động liên tục hay không.
- Vòng quay vốn: Đo lường hiệu quả sử dụng vốn, cho thấy tốc độ luân chuyển của vốn trong sản xuất, kinh doanh. Vòng quay vốn càng nhanh chứng tỏ doanh nghiệp quản trị dòng tiền hiệu quả và tối ưu hóa nguồn lực tốt hơn.
- Tỷ suất lợi nhuận: Là thước đo mức độ sinh lời của doanh nghiệp trên doanh thu hoặc vốn chủ sở hữu. Chỉ tiêu này giúp đánh giá khả năng tạo lợi nhuận và hiệu quả đầu tư trong từng giai đoạn.
- Nợ phải trả: Thể hiện nghĩa vụ tài chính mà doanh nghiệp cần thanh toán trong tương lai. Theo dõi nợ giúp doanh nghiệp kiểm soát rủi ro tài chính, cân đối giữa vay nợ và vốn tự có, đảm bảo an toàn tài chính dài hạn
Việc theo dõi và phân tích các chỉ tiêu trong báo cáo tài chính không chỉ giúp doanh nghiệp nắm bắt được hiệu quả hoạt động và khả năng sinh lời, mà còn là nền tảng để ra quyết định tài chính đúng đắn và kịp thời. Khi các chỉ tiêu được theo dõi thường xuyên, doanh nghiệp có thể chủ động điều chỉnh chiến lược kinh doanh, kiểm soát chi phí và tối ưu dòng tiền, từ đó củng cố sức khỏe tài chính một cách bền vững. Đây cũng là bước tiền đề quan trọng trước khi đưa ra đánh giá tổng thể và kết luận về tình hình tài chính của doanh nghiệp.
Kết luận
Báo cáo tài chính không chỉ là nghĩa vụ của doanh nghiệp trước cơ quan quản lý mà còn là công cụ chiến lược giúp nhà quản lý, nhà đầu tư và đối tác nhìn rõ năng lực tài chính, khả năng sinh lời và tiềm năng phát triển. Một hệ thống báo cáo minh bạch, chính xác và tuân thủ chuẩn mực kế toán sẽ giúp doanh nghiệp xây dựng niềm tin, thu hút vốn đầu tư và khẳng định vị thế trên thị trường.
Trong bối cảnh kinh tế liên tục biến động, việc lập, phân tích và kiểm soát báo cáo tài chính chuyên nghiệp chính là chìa khóa giúp doanh nghiệp duy trì ổn định và phát triển bền vững.
Hãy liên hệ ngay với MAN – Master Accountant Network để được tư vấn, hỗ trợ.
Thông tin liên hệ MAN – Master Accountant Network
- Địa chỉ: Số 19A, đường 43, phường Tân Thuận, TP. Hồ Chí Minh
- Mobile / Zalo: 0903 963 163
- Email: man@man.net.vn
Biên tập MAN – Master Accountant Network
